Ik deed een simpel polletje op LinkedIn en Twitter om erachter te komen of jullie vinden dat de prijs van een kartonnen beker bij aankoop iets zegt over de waarde ervan na gebruik als die beker leeg is. De vraag was: “Piet koopt een kartonnen wegwerpbeker met koffie voor 2 euro. Truus koopt exact dezelfde soort kartonnen wegwerpbeker met thee voor 1,50 euro. Als ze allebei hun drankje op hebben, welke beker is dan meer waard?”
Er werden 270 stemmen uitgebracht. 81,6 procent van de respondenten vond dat ze allebei waardeloos waren geworden, 16,2 procent vond dat ze allebei na gebruik evenveel waard waren. Er waren ook 4 mensen die vonden dat de koffiebeker van Piet meer waard was en 1 persoon koos voor de theebeker van Truus. Er vroeg ook iemand naar mijn mening over dit vraagstuk en die geef ik graag.
Mijn mening: ze zijn na gebruik allebei evenveel waard. Ze zijn zeker niet waardeloos geworden. Misschien hebben Piet en Truus nog iets aan hun beker. Stel dat ze besluiten nog een bakkie te halen en hun bekers te laten hervullen en ze krijgen een kwartje korting omdat ze hun eigen beker hebben meegenomen (wat nu al hier en daar wordt gedaan) dan zijn die bekers toch allebei maar mooi 25 cent waard geworden. En allebei zijn ze dan evenveel waard. Ze kunnen de bekers meenemen en hem ergens anders nog opnieuw laten vullen en er thuis ook nog van alles mee doen. Knutselen bijvoorbeeld. Of er iets uit drinken. Niet dat dat waarschijnlijk is, maar het kan met allebei de bekers net zo goed. Ongeacht de prijs en ongeacht wat erin heeft gezeten. In principe. Of in theorie. Whatever.
Maar goed, stel dat Piet en Truus dat niet doen en thuis al genoeg bekers hebben en niet van knutselen houden, dan hebben die bekers verder geen waarde meer voor ze op dat moment. Netjes opgevoed als ze zijn, gooien ze de bekers in een prullenbak, maar daar zijn ze nog steeds niet waardeloos. Ze hebben waarde voor de man of vrouw die de prullenbakken leegt en zo een inkomen verdient. Ze hebben waarde voor de chauffeur die ze vervolgens naar de afvalverwerker rijdt en daar zijn er ook weer allerlei mensen die er geld aan verdienen. Misschien uiteindelijk zelfs wel een recycler en daarna weer mensen die iets met het recyclaat doen en dat moet weer worden verkocht. Eén en al waarde.
Als Piet en Truus wat onverschilliger zijn en ze gooien het ergens onderweg op straat, dan heeft het weer waarde voor de mensen die hun geld verdienen met opruimen van afval van de straat en de natuur en ook weer de mensen in de keten daarachter. Er zijn kuddes ambtenaren die zich bezighouden met het bestrijden en opruimen van zwerfafval, van gemeentes tot hoog in Den Haag. Tot in Brussel en Straatsburg aan toe. En zo wordt er veel geld door verdiend. Allemaal waarde.
Ook de Zwerfinator verdient zijn boterham deels door dit soort bekers. Hij doet bijvoorbeeld onderzoeken voor gemeentes en bedrijven naar zwerfafval waar hij voor betaald wordt en geeft gastlessen en lezingen. Hij doet zelfs prullenbakkenonderzoeken. Dat is toch mooi alleen maar mogelijk doordat we zoveel van dit soort wegwerpproducten hebben. Zelfs bij een organisatie als Nederland Schoon zitten allemaal mensen die hier geld door verdienen. En laten we de gedragswetenschappers en reclamebureaus niet vergeten die al tientallen jaren geld verdienen aan de materie en dure onderzoeksbureaus vol consultants die dikke rapporten schrijven en ga zo maar door.
Dus hoezo waardeloos? Er zit een wereld van verdienmodellen achter de wegwerpbeker. De wegwerpverpakking in het algemeen is een groot festival van verdiensten en winsten. Met als grote verliezer de natuur en de consument.
Want u voelt daar als consument natuurlijk helemaal niets van. U betaalt er alleen maar voor. Rechtstreeks in de prijs van uw kop koffie of thee, want dat bekertje wordt gewoon meegerekend in de kostprijs en daar wordt een winstmarge aan toegevoegd. Maar ook via belastingen. Uw wegwerpbeker is veel waardevoller dan u denkt. En veel duurder ook.
Maar daar ging de poll natuurlijk helemaal niet over. De vraag is of de prijs van de beker bij aankoop iets verandert aan de waarde van de lege beker na afloop. Het antwoord is natuurlijk: Nee. Gister kondigde de regering een plan aan waardoor dit soort bekers niet meer gratis mogen worden verstrekt. Je moet dus iets extra´s betalen in de winkel. Hoeveel, dat staat de ondernemer vrij. Dat kan dus vijf cent zijn. Of tien. Of een kwartje.
Klinkt leuk, maar als je onderweg koffie of thee koopt, dan is het toch al duur. Veel duurder dan thuis in elk geval. Veel mensen zullen dat extra geld gewoon neerleggen. De mensen die zonder probleem water in flesjes kopen bijvoorbeeld. Superduur vergeleken met water uit de kraan. Bij een benzinestation is een liter water duurder dan een liter benzine. Een deel gooit dat flesje ook gewoon nog weg ondanks dat er nu statiegeld op zit.
Als Piet en Truus dan straks hun duurdere beker koffie of thee op hebben, dan hebben ze na afloop een beker over die net zoveel waarde heeft als de beker nu. En dan zullen ze zich dus ook niet anders gedragen. Er zullen wat meer mensen een eigen beker gaan meenemen, maar we zagen de afgelopen jaren geen afname van de hoeveelheid plastic waterflesjes op straat toen steeds meer mensen hun eigen waterfles begonnen mee te nemen. Het zijn namelijk niet de onverschillige mensen die eigen flessen en bekers meenemen. Het zijn niet de mensen die hun afval op straat gooien.
Ik kan nog heel lang doorgaan, maar waar het om gaat: de prijs van een wegwerpverpakking bij aankoop verandert niets aan de waarde ervan na gebruik. Je koopt onderweg iets wat sowieso al duur is en dat wordt een beetje duurder. Maar na gebruik is de waarde dezelfde als nu. Tenzij dat je de verpakking weer ergens in kunt leveren en daar dat extra geld ervoor terugkrijgt. Statiegeld noemen ze dat. Werkt al heel goed bij de plastic flesjes. Wordt ook een succes met de blikjes. Is het ook al jaren in andere landen.
En dat kan ook met bekers. Gewoon statiegeld op bekers. Prima plan en mogelijk. En ja, dat heeft ook kosten en daar hebben weer heel veel mensen werk door. Is ook een verdienmodel voor veel mensen. Maar de extra waarde zit er dan in dat er veel minder bekers op straat en in de natuur terecht komen en dat we veel hogere recyclingscijfers gaan halen. Scheelt daardoor weer grondstoffen en kosten en CO2. En uiteindelijk in de kostprijs en ook in de belastingen die we hieraan kwijt zijn. Dat is pas écht waarde toevoegen aan de to-go-beker.
Het enige wat waardeloos is, dat is die extra toeslag die de consument moet betalen en daar zelf niets voor terugkrijgt en zijn of haar gedrag dus ook niet zal veranderen.