Na ruim twee maanden onderzoek concluderen Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer dat mondkapjes en plastic handschoenen slechts een heel klein deel zijn van het totale zwerfafvalprobleem en niet meer zijn dan een symptoom van de wegwerpmaatschappij.
The #Coronalitter Study
Al snel na het begin van de lockdown verschenen ze op straat: plastic handschoenen en mondkapjes. De verwachting was dat dit grote vormen aan zou nemen. Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer wilden hier meer over te weten komen en startten een project: The Coronalitter Study.
Ze riepen mensen op om foto’s te maken van rondslingerende mondkapjes en plastic handschoenen met de Plastic Avengers App of in Litterati. Eerder verzamelden ze zo al data over plastic Anta Flu-wikkels en knetterballen (plastic vuurwerkballetjes). Dit leidde ertoe dat de Anta Flu wikkels nu van papier zijn, de knetterballen in december uit de schappen werden gehaald en bijna alle winkelketens en de meerderheid van de vuurwerkimporteurs het knalplastic convenant ondertekenden waarin ze beloofden geen vuurwerk met plastic meer te verkopen.
Onderzoek
Voor The Coronalitter Study was er geen echt strijdplan. Het idee was om te kijken of er met de verzamelde data naar gerichte aanpassingen en oplossingen kon worden gezocht. En natuurlijk wilden ze ook weten hoeveel er lag en hoe dit zich zou ontwikkelen.
In totaal werden er 6.347 foto’s van mondkapjes en plastic handschoenen verzameld, verspreid over het hele land en zelfs over de grens. Ze werden in eerste instantie gevonden bij supermarkten en zorginstellingen, later ook rond bus- en tramhaltes en treinstations, vooral door de verplichting om per 1 juni mondkapjes te dragen in het openbaar vervoer.
Overal
Maar eigenlijk werden ze overal gevonden. Langs fietspaden, in slootjes, midden in het bos, in woonwijken, noem maar op. Het laat vooral zien dat veranderingen in de maatschappij direct in het zwerfafval terug te zien zijn en dat het zich heel snel verspreidt, want ze werden ook al snel in zee gevonden. Er waren hotspots, maar dat waren meestal plekken waar normaal ook al veel zwerfafval ligt. Er werden ook herbruikbare mondkapjes gevonden, wat aangeeft dat verlies ook hier een rol speelt.
Hieronder een vereenvoudigde weergave van de vindplaatsen van plastic handschoenen en mondkapjes die door vrijwilligers zijn vastgelegd voor the Coronalitter Study. (Tekst gaat verder onder de afbeelding.)
Coronalitter in perspectief
Coronalitter is nieuw en bestaat. Maar hoe groot is het probleem daadwerkelijk? En hoe verhoudt het zich tot ander zwerfafval? Uit het zwerfafvalonderzoek van de Zwerfinator in mei en juni komen de volgende zaken naar voren:
- Tijdens 62,4 kilometer gedetailleerd zwerfafvalonderzoek werden 13.091 stuks zwerfafval aangetroffen, waarvan 86 plastic handschoenen en 17 mondkapjes. In aantallen 0,79 procent van het totaal.
- Er werd 64,3 kilo zwerfafval gevonden, waarvan 630 gram handschoenen en mondkapjes, ofwel 0,98 procent van het totaalgewicht.
- Deze percentages zijn gedurende de hele onderzoeksperiode stabiel geweest, er was geen toe- of afname te zien.
- Dit onderzoek was een herhalingsonderzoek van dezelfde trajecten in mei en juni 2019. In 2019 werden 23 plastic handschoenen gevonden, maar van een ander soort, namelijk die van benzinestations, en nul mondkapjes. Vanuit dat oogpunt is er sprake van een “enorme toename”.
- In de lijst van meest gevonden soorten zwerfafval stonden de handschoenen op plaats 30 en de mondkapjes op plaats 41, ver achter bijvoorbeeld blikjes en plastic flesjes, zakken en wikkels.
- Tijdens 57,1 kilometer onderzoek naar drankverpakkingen werden 2861 drankverpakkingen gevonden, 128 handschoenen en 38 mondkapjes. Er lagen dus 18,2 keer zoveel drankverpakkingen als Coronalitter.
Ter verdere illustratie een foto van het zwerfafval dat Zwerfinator begin juli in drie dagen opraapte tijdens zijn onderzoeken. De mondkapjes en plastic handschoenen liggen voor het overige zwerfafval. (Tekst gaat door onder de afbeelding)
Nieuw fenomeen
Mondkapjes en plastic handschoenen zijn een nieuw en goed zichtbaar soort zwerfafval, maar vertegenwoordigen slechts een zeer klein deel van het totaal. Het is goed zichtbaar en valt op, we verbazen ons erover en praten erover en zoals alles wat met Corona te maken heeft krijgt het extra aandacht. Maar dat wil nog niet meteen zeggen dat het een groot probleem is.
Mondkapjes zijn per 1 juni verplicht in het openbaar vervoer. Het is helaas niet meer dan logisch dat er mondkapjes op straat terecht komen door bewust of onbewust handelen. Plastic handschoenen worden vooral gedragen door mensen die zichzelf proberen te beschermen tegen besmetting. De ontwikkeling van de laatste weken is dat we minder bang zijn voor oppervlaktebesmetting. Steeds meer supermarkten en andere winkels stoppen met het proactief schoonmaken van de mandjes en winkelwagens. Vanuit deze ontwikkeling kan er worden verwacht dat het aantal plastic handschoenen in het zwerfafval eerder zal afnemen dan toenemen.
Maar van aannames en verwachtingen kunnen we niet uitgaan. De komende maanden is Zwerfinator voltijds bezig met zwerfafvalonderzoek. Hij zal hierdoor kunnen blijven monitoren wat de ontwikkelingen zijn en zal hierover later deze zomer ook weer rapporteren.
Conclusie
Mondkapjes en plastic handschoenen vormen slechts een zeer klein deel van het zwerfafval dat vooral bestaat uit eenmalige verpakkingen en artikelen. Het probleem is veel minder groot dan verwacht.
Adviezen
Van de 55 mondkapjes die Zwerfinator tijdens zijn onderzoeken vond waren er vijf herbruikbaar. Deze herbruikbare lagen allemaal langs fietspaden, daar waar hij in de winter veel handschoenen vindt die mensen onderweg verliezen. In het openbaar vervoer draagt meer dan de helft van de mensen een herbruikbaar mondkapje. Simpele en voorspelbare conclusie: herbruikbare mondkapjes leveren minder zwerfafval op. Het beste advies dat we kunnen geven is derhalve: draag herbruikbare mondkapjes. Dat is uiteindelijk nog goedkoper ook.
Over plastic handschoenen zeggen deskundigen dat je deze eigenlijk na elke handeling moet uitdoen en vervangen door nieuwe en dat deze plastic handschoenen al snel net zo besmettelijk zijn als je handen, zeker als je ongemerkt even je gezicht aanraakt. Ze adviseren om gewoon vaak de handen te wassen of te ontsmetten, dat is veiliger dan eenmalige handschoenen. Dat advies geven wij dan ook maar, alhoewel we ons realiseren dat mensen die overtuigd zijn van de bescherming door plastic handschoenen dit niet zomaar van ons zullen aannemen.
En de vochtige schoonmaakdoekjes dan?
Veel zwerfafvalrapers attendeerden ons er op dat er veel meer vochtige schoonmaakdoekjes op straat zouden liggen dan voorheen en zien dit ook als een vorm van coronalitter. Deze worden echter al jaren gevonden in het zwerfafval. In 2019 vond Zwerfinator 175 vochtige schoonmaakdoekjes, in 2020 op dezelfde trajecten 184. Dat is nauwelijks een toename te noemen. Mogelijk was er in maart en april wel een grote toename hiervan, maar in mei en juni lijkt dat te zijn genivelleerd.
Deze schoonmaakdoekjes zijn wel een structureel probleem. Ze zijn gemaakt van plastic microvezels en vinden op meerdere manieren hun weg naar de natuur, onder andere omdat mensen ze door het toilet spoelen, wat ook weer problemen veroorzaakt in de riolering.
Hulde en waterballonnetjes
Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer willen graag iedereen bedanken die mee heeft gedaan aan The Coronalitter Study. Jullie zijn wederom van onschatbare waarde geweest. Hulde voor iedereen. Al heb je maar één fotootje genomen. Power tot he pickers! Samen hebben we een ongelovelijke kracht, dat bewijzen we keer op keer. We kunnen jullie niet allemaal noemen, omdat we niet weten wie wat heeft bijgedragen. Mag ook niet van de AVG en daar houden we ons netjes aan. Maar voor Natascha van Neerven maken we een uitzondering, zij is ook bij dit project weer met veel hand- en spandiensten van ongelofelijk grote waarde geweest. Kusjes van ons.
Het volgende project is al gestart: Operatie #Spatplastic, waarin we waterballonnetjes op foto’s vastleggen. Letterlijk wegwerpplastic, bedoeld om op straat te gooien en dat overal wordt verkocht, ook door de winkelketens die het Knalplastic Convenant ondertekenden. Ze kijken niet langer dan de neus lang is. Misschien denkt u: wat is dat nu weer voor een onbeduidend en onbekend probleem? In twee en een halve maand vonden we 6347 handschoenen en mondkapjes. In twee weken tijd registreerden we al 4578 waterballonnetjes….
Nabrander
Nederland Schoon en de Plastic Soup Foundation lanceerden onlangs een speciaal icoontje waarop wordt afgebeeld dat mondkapjes en plastic handschoenen in de prullenbak horen. Op zich niets mis mee, maar of dit het aantal mondkapjes en handschoenen in het zwerfafval – dat toch al relatief laag is – zal verminderen, daarover twijfelen we ten zeerste.
Er staat sowieso al tig jaar op verpakkingen een icoontje dat ze in de prullenbak horen. Soms zelfs in welke. De meeste mensen doen dat ook netjes. Zelfs zo goed dat prullenbakken vaak overvol zijn. Ook een bron van zwerfafval. Dat mondkapjes en plastic handschoenen daarin horen weet ook iedereen wel. Getuige hiervan zijn onderstaande foto’s: coronalitter dat ontstaan is door overvolle prullenbakken.
(tekst gaat door onder de afbeelding)
De belangrijkste oorzaak van zwerfafval en plastic vervuiling is en blijft de grote hoeveelheid eenmalige verpakkingen en artikelen. De oplossing zit niet in een icoontje, maar in systemische verandering. Minder eenmalig, meer hergebruik. Dat geldt ook hier. Dan rest de vraag of we voor al die andere soorten zwerfafval die vaker worden gevonden dan coronalitter ook een apart icoontje moeten maken.
Het zal dan nog een bonte bedoening worden bij verkooppunten en prullenbakken.