Zwerfinator is momenteel bezig met de herhaling van zijn eerste grote zwerfafvalonderzoek in 2016. Hij raapte en registreerde daarbij over een afstand van 109,8 kilometer al het zwerfafval dat hij vond (met uitzondering van de sigarettenfilters). Inmiddels heeft hij 80% van de onderzoekstrajecten gelopen en kan nu al duidelijk de verschillen tussen nu en 7 jaar geleden zien.
In 2016 vond Zwerfinator 21.845 stuks zwerfafval, in 2024 waren dat er op dezelfde trajecten 10.740. Dat betekent 50,8% minder zwerfafval. De belangrijkste reden hiervan is de aanpak van zwerfafval in Gemeente Purmerend waarbij de data van Zwerfinator een belangrijke rol speelt. De afname ligt ook geheel in lijn met de ontwikkelingen van de afgelopen jaren in Purmerend. Zie hiervoor https://purmerend.nl/actueel/meer-nieuws/weer-minder-zwerfafval-in-purmerend
Dat is mooi nieuws, maar nog mooier nieuws is dat de hoeveelheid zwerfafval van en met plastic met 62,5% afnam. Er is dus sprake van 11,7% “oversterfte” van plastic zwerfafval. Grote vraag is natuurlijk hoe dat komt. Doordat Zwerfinator elk stuk zwerfafval apart registreert kan hij daar ook enig inzicht in geven.
We gaan even rekenen. In 2016 vond Zwerfinator 16.491 stuks plastic zwerfafval. In 2024 waren dat er 6.178. Een afname van 10.313 stuks, ofwel 62,5%. Als de afname van het plastic zwerfafval 50,8% was geweest, dan zou Zwerfinator 8.383 stuks plastic zwerfafval hebben gevonden.
10.313 min 8.383 is 1.930 dus we stellen de “oversterfte” op 1.930.
Als we inzoomen op soorten zwerfafval van of met plastic waarvan de afname groter was dan gemiddeld dan komen we tot het volgende lijstje
* Blikjes hebben een plastic laagje in de binnenkant
Deze soorten zorgen samen voor 1.558 stuks minder plastic zwerfafval. Als we dit afzetten tegen de totale vermindering van het aantal stuks plastic zwerfafval van 1930, dan komen we op 80,7%. Vier vijfde van de oversterfte van het plastic valt hier dus door te verklaren.
In 2016 vertegenwoordigden deze soorten nog 27% van het plastic zwerfafval. In 2024 was het nog 10%.
Deze extra afname is het gevolg van vier maatregelen.
- Sinds juli 2021 zijn plastic rietjes, bestek, wattenstaafjes etc. verboden door de EU.
- Sinds juli 2021 is er in Nederland statiegeld op plastic flesjes en sinds april 2023 op blikjes.
- De plastic wikkels van Antaflu werden vervangen door papieren wikkels na een Plastic Avengers campagne die was geïnitieerd door Zwerfinator. Dit leidde er ook toe dat de plastic wikkels van Wilhelmina pepermunt en Napoleon snoepjes werden vervangen door papieren wikkels.
- Door de plastictoeslag die in juli 2023 in Nederland is ingevoerd hebben een aantal bedrijven de plastic bekerdeksels vervangen door kartonnen varianten.
Deze maatregelen hebben dus duidelijk effect gehad op de hoeveelheid plastic zwerfafval. De vraag is natuurlijk wat we hier van kunnen leren. Samenvattend zijn er twee dingen gebeurd:
- Eenmalige artikelen en verpakkingen die niet van plastic hoeven te zijn, zijn vervangen door afbreekbare varianten van papier, karton en hout.
- Er is een retoursysteem met financiële prikkel ingevoerd voor verpakkingen die niet zonder plastic kunnen (statiegeld).
Deze maatregelen kunnen we nog voor veel meer artikelen en verpakkingen invoeren, waarbij we dan goed moeten kijken naar de samenstelling van het zwerfafval. Plastic wikkels vertegenwoordigen in het onderzoek in 2024 bijvoorbeeld 26% van het plastic zwerfafval. Een groot deel hiervan kan worden vervangen door papier, zo is al bewezen. Dit kan met goede gerichte wetgeving gewoon worden afgedwongen.
Bekers en drankkartons vertegenwoordigen samen 8% van het plastic zwerfafval in aantallen, maar een veel groter deel van het gewicht en het volume. Deze zijn uitermate geschikt om in een retoursysteem met statiegeld op te nemen.
Onlangs heeft de Europese Unie nieuwe maatregelen aangekondigd. Zo moet 80% van de plastic bekers herbruikbaar zijn. Op zich heel mooi, maar zonder goed inzamelsysteem hebben we er niks aan. Ook herbruikbare bekers zijn heel goedkoop te produceren en Zwerfinator vindt deze ook al steeds vaker op straat. Gevolg zal zijn dat er steeds meer hardplastic bekers in het zwerfafval terechtkomen die nog schadelijker zijn dan de huidige bekers.
Een andere maatregel is een verbod op kleine shampooflesjes. Zwerfinator kan zich niet herinneren die wel eens op straat te hebben gevonden. Ook kleine bakjes voor koffiemelk, pindakaas en jam worden verboden. Deze vindt Zwerfinator hoogst zelden in het zwerfafval. Het zijn allemaal maatregelen waarmee we de strijd tegen plastic zwerfafval niet gaan winnen.
Ook mayonaisezakjes worden verboden. Dat is een interessante. Die zijn namelijk sinds dit jaar enorm in opkomst. Grote fastfoodketens hebben hun kleine plastic sausbakjes vervangen door deze zakjes. De bakjes van hard plastic vallen onder de plastictoeslag, de plastic zakjes niet. Van de regen in de drup. Als de zakjes door de EU-maatregelen dan weer worden vervangen door plastic bakjes zijn we weer terug bij af.
Er valt nog meer te leren als we gericht kijken naar het zwerfafval, er vallen nog meer doeltreffende maatregelen te verzinnen die wel wat opleveren. Aan het eind van zijn nu lopende zwerfafvalonderzoek zal Zwerfinator een uitgebreide rapportage maken waarin hij hier verder op inzoomt.
Uiteindelijk is het doel van de onderzoeken van Zwerfinator om de beleidsmakers in Den Haag en Brussel van goede informatie te voorzien en ze te overtuigen om betere maatregelen te gaan treffen. Hiervoor is Zwerfinator ook bezig zijn onderzoeksmethode verder te ontwikkelen zodat soortgelijk onderzoek ook op een snelle en doeltreffende manier door anderen kan worden uitgevoerd. Hoe meer goede data we hebben hoe doeltreffender de maatregelen.
—————————————————————–
Waardeert u het werk van de Zwerfinator en wilt u hem financieel steunen? Dat kan heel simpel met een tikkie via https://tikkie.me/pay/ickn0vef618p60a9c70a of via een storting op Rekening NL50 TRIO 0320 6610 59 t.n.v. de Zwerfinator Foundation (ANBI). Het geld wordt gebruikt voor meer onderzoek, campagnes en de doorontwikkeling van de onderzoeksmethoden zodat deze overal inzetbaar wordt.