Er zit nu ruim een jaar statiegeld op blikjes. Dat statiegeld kwam er omdat het bedrijfsleven er niet in slaagde het aantal hiervan in het zwerfafval te verminderen. Ondanks alle pogingen met bewustwordingscampagnes, opruimacties, gedragsbeïnvloeding en andere trucjes nam het aantal blikjes op straat en in de natuur alleen maar toe. Gelukkig werkt statiegeld wel goed tegen de hoeveelheid blikjes op straat en daardoor tegen de totale hoeveelheid zwerfafval. Er zijn plekken waar er meer zwerfafval is door geplunderde prullenbakken, maar in het overgrote deel van het land speelt dat niet. Voor meer hierover, lees dit artikel.
De vraag is natuurlijk hoe goed dit statiegeld werkt. In de tweede helft van 2023 vond Zwerfinator al 70% minder blikjes, in de eerste helft van 2024 vond hij 80% minder blikjes dan in de eerste helft van 2022.
116 miljoen minder blikjes op straat
Voor de invoering van statiegeld belandden er volgens de officiële schattingen jaarlijks 150 miljoen blikjes op straat. In 2022 vond Zwerfinator gemiddeld 25,2 blikjes per kilometer. Van juli 2023 t/m juni 2024 vond hij er 5,7 per kilometer. Op jaarbasis betekent dat een afname van 77,4%. Omgerekend betekent dit dat er sinds de invoering van statiegeld op blikjes al 116 miljoen minder blikjes op straat en in de natuur terecht kwamen. En dus ook 116 miljoen blikjes die nu gerecycled worden. Winnen, winnen, winnen!
Dat is enorm veel, maar er moet wel enige nuance in worden aangebracht. Die 15 cent statiegeld is voor veel mensen niet genoeg om hun gedrag aan te passen. Ze gooien hun blikjes gewoon nog op de grond. Maar dan gaat statiegeld pas echt werken. Er zijn namelijk andere mensen die dat statiegeld wel willen hebben, die niet te beroerd zijn om de blikjes op te rapen en in te leveren. Het is een zelfreinigend systeem waarbij de vervuiler betaalt.
Nog veel blikjes zonder statiegeld
Dan is de volgende vraag natuurlijk: hoe kan het dan dat er nog steeds blikjes op straat blijven liggen? Waarom is de afname niet 90% of meer? Dat moet toch makkelijk kunnen? Daarvoor dook Zwerfinator zijn database in en keek naar de blikjes die hij in de eerste helft van 2024 vond.
Op 55% van de blikjes zat statiegeld. Op 45% zat dus geen statiegeld. Dat zijn deels nog oude blikjes van voor de invoering van statiegeld, maar ook blikjes zonder statiegeld die nog steeds worden verkocht. Dit gebeurt vooral via de exotische supermarkten die blikjes importeren uit landen zonder statiegeld. Daarnaast zitten er ook buitenlandse blikjes bij, die vooral in de grensstreken met België worden gevonden of zijn meegenomen door toeristen.
Statiegeldblikjes zonder opraapwaarde
Volgende vraag is waarom die blikjes met statiegeld er nog liggen. Dat is ook goed te verklaren. Van deze blikjes was 67% plat of zwaar beschadigd. Die worden niet ingenomen door supermarkten en die worden dus ook niet actief opgeraapt door mensen die het voor het geld doen. Ze hebben geen “opraapwaarde”. Die blikjes wachten geduldig tot er een vrijwillige of professionele zwerfafvalraper langskomt en blijven dus net zo lang liggen als voorheen.
De 33% van de blikjes met statiegeld die nog wel opraapwaarde hebben zijn natuurlijk een leuke fooi voor de Zwerfinator, maar als hij ze niet had opgeraapt, dan had iemand anders dat wel al snel gedaan. Voor de statistieken tellen we ze nog mee, maar als je erover doorfilosofeert, dan is het geeneens zwerfafval meer.
Extra winst voor bedrijfsleven door niets te doen
Voor de invoering van statiegeld belandden er per half jaar 75 miljoen blikjes in het zwerfafval. In het eerste halfjaar van 2024 waren dat er omgerekend nog 15 miljoen. Op 8,2 miljoen daarvan zat statiegeld. En daarvan konden er 1,5 miljoen nog worden ingeleverd. Er lagen dan nog 6,7 miljoen blikjes met statiegeld die hun waarde hadden verloren omdat het bedrijfsleven gewoon vertikt ze in te nemen. Toch mooi een miljoen pure winst door helemaal niks te doen.
Van alle blikjes die Zwerfinator tot nu toe in 2024 vond kon slechts 18% worden ingeleverd. De rest was dus zonder statiegeld, of had wel statiegeld maar wordt niet ingenomen. 82% van de blikjes die Zwerfinator vond had hierdoor geen opraapwaarde.
Het kan nog veel beter
80% afname van de blikjes op straat is op zich al een prachtig resultaat, maar we moeten door naar minimaal 90%. Als we dat willen bereiken moet er een innameplicht komen voor de platte blikjes en moet de wet aangepast worden zodat de verkoop van blikjes zonder statiegeld verboden wordt. De verantwoordelijkheid ligt nu bij producenten, distributeurs en importeurs. Dit biedt ruimte tot veel olifanten- en geitenpaadjes om de wet te omzeilen en maakt het handhaven ingewikkeld. En statiegeld in alle Europese landen gaat ook helpen natuurlijk, dan worden de smokkelroutes lamgelegd.
PS: het aantal plastic flesjes nam ook al enorm af door statiegeld. Voor meer informatie daarover, lees dit artikel.