Waarschijnlijk hebben velen van jullie het wel eens gedaan. Oud papier ophalen. Voor je sportclub bijvoorbeeld. Of je weet dat het bestaat. Of bestond. Zo niet, dan ben je gewoon nog echt heel erg jong.
Ik heb er zelf mooie herinneringen aan. Op vrijdagavond met meerdere jeugdteams door de Beemster. Papier was aan de weg gezet en we pakten dat op en brachten het naar de kleine vrachtwagens en trekkers met aanhangers waar het vakkundig in werd opgestapeld. Na afloop een glas limonade en een koek en blij weer naar huis. Vroeg naar bed, want de volgende ochtend moest er weer fanatiek gekorfbald worden. Met middenvak nog. Vanaf de aspiranten dan.
Tegenwoordig doet die club dat nog steeds. KV BEP heet de club. BEP staat voor Beemster en Purmerend. Niet voor `Blubber en Prut` of `Boeren en Pummels` zoals tegenstanders graag naar ons riepen. `Bekers en Prijzen` riepen we dan altijd lachend terug. Maar gewoon Beemster en Purmerend dus. De club loopt decennia voor op de aanstaande fusie van deze gemeentes. En op nog veel meer vlakken, zoals emancipatie en gelijke rechten voor man en vrouw. Maar dat terzijde. Ik dwaal af.
Terug naar oud papier. In de loop der tijd veranderde er een en ander. Steeds meer gemeenten gingen zelf papier inzamelen. Via ondergrondse containers of kliko’s. Veel clubs kunnen geen inkomsten meer halen uit het ophalen van oud papier. KV BEP kan dat nog wel. Het gaat nu wel anders dan vroeger. Kinderen helpen niet meer mee, maar een groep robuuste fanatieke clubvrijwilligers haalt het eens in de zoveel weken op zaterdag op. En de opbrengsten spekken de clubkas. OPA noemen ze het. Oud Papier Actie. Dat had u zelf al bedacht natuurlijk.
Ik heb zelf ook nog een tijdje aan meegedaan aan OPA. Was hard werken, maar gezellig en na afloop een biertje toe. Af en toe wat dingen achterover drukken, zoals stripblaadjes en vieze boekjes. Door een verandering in mijn leven, waardoor ik mezelf nogal fanatiek in het vrijgezellenleven stortte, verslonsde dat. Oorzaak drank en vrouwen. Maar de club ging gewoon door.
De club is zo’n 20 jaar terug verhuisd van de Beemster naar Purmerend, maar mocht in de Beemster oud papier blijven ophalen. In 2022 fuseren de gemeentes. In Purmerend wordt het oud papier al jaren door de gemeente zelf opgehaald. Of de club na de fusie van de gemeentes nog oud papier kan blijven ophalen is me niet bekend. Het kon zomaar eens worden weg gefuseerd.
En dan? Wat betekent dat voor de clubkas? Het is een goeie club. Ze raapten vol enthousiasme zwerfafval tegen vergoeding van de gemeente bijvoorbeeld. Goed voor de clubkas, goed voor de gemeente, goed voor de natuur en het bracht bewustwording. Ze gooien zwerfafval nog makkelijker in een zak dan een bal in een mandje.
Ik vrees dat OPA door de fusie van de gemeentes wellicht zal moeten stoppen. Maar ik zie ook een mooie wederopstanding. OPA 2.0. Oud Plastic Actie. Laat de club gewoon plastic inzamelen.
Ervaring hebben ze al. Een aantal jaar geleden verzamelden ze plastic flesjes voor een kunstproject en tegelijkertijd blikjes voor zichzelf. Die brachten ze naar een recycler die er vanwege de goede relatie meer voor gaf dan de marktprijs. Ik bewaarde mijn opgeraapte blikjes en flesjes ook voor ze. Wat er gebeurde is dat mensen hun blikjes en flesjes van thuis meenamen naar de club. Maar meer dan dat, de leden begonnen ze ook in te zamelen op hun werk om het mee te nemen naar de club op een trainingsavond of bij de wedstrijden in het weekend. Ze gingen er toch heen. Misschien slechts een paar centen waard, maar alles voor de club.
Uiteindelijk is de club er toch mee gestopt. De opbrengsten van het ingezamelde blik waren erg laag. Het woog niet op tegen de inspanningen. Er worden wel leuk leuzen de wereld ingegooid dat afval waarde heeft, maar daar is weinig van te merken als je het echt in geld wilt omzetten. Het heeft waarde voor degene die het maakt, voor degene die het verkoopt en voor degene die het goedkoop als afval inkoopt en het daarna weer verkoopt als te recyclen materiaal. Maar niet voor de consument. Wij consumenten betalen ervoor als we het kopen en betalen ervoor zodat het weer wordt opgehaald en verwerkt. En in het meest gunstige geval betalen we er weer voor als het gerecycled opnieuw in de winkel ligt, Maar zelf krijgen we er niks voor. Nooit.
En toch is dit bedoeld als een positief verhaal. Een verhaal met een toekomst. Mensen willen iets extra’s doen voor hun club. Zelfs blikjes en flesjes inzamelen op hun werk bijvoorbeeld. Ik zie volgend jaar gewoon in de kantines bakken staan waar leden hun plastic flesjes met statiegeld in kunnen gooien als donatie voor hun club. Bij de korfbalvereniging mogelijk zelfs met een mand erboven zodat het nog wat sportiever en ludieker is. Kun je ook je plastic flesjes van thuis en van je werk in kwijt. Die van de buren ook wel als je ze lief aankijkt.
Maar naast plastic flesjes hebben we nog veel meer ander plastic. Lang niet iedereen neemt de moeite om dat te scheiden. Mensen zien het nut niet, vinden het gedoe of niet belangrijk en het heeft geen waarde voor ze. Maar wat nou als je plastic waarde heeft voor je club? Of voor de club van je buren, je kleinkinderen of je collega? Misschien neem je dan wel de moeite om het apart te houden. Als zij het bij je ophalen en je maakt ze er blij mee, dan heeft afval eindelijk eens echt waarde. Al is het niet in geld, dan wel in liefde of het gevoel dat je iets goeds doet voor een ander. Dan gaan mensen het wel apart houden.
Het grootste bewijs hiervoor is geleverd in een project van Nederland Schoon om statiegeld tegen te houden. Het project heette Schoon Belonen. Scholen, clubs en buurtverenigingen kregen geld voor het ingezamelde plastic en zo hoopten ze mensen te motiveren zwerfafval op te rapen. Minder zwerfafval leverde het niet op, want de vergoeding was te laag om het oprapen van zwerfafval financieel interessant te maken. Maar er gebeurde wel iets anders opmerkelijks.
Buurtcentrum De Pelikaan uit Krommenie bijvoorbeeld deed mee aan deze actie. Wat er gebeurde was even onverwacht als volkomen logisch. Mensen uit de buurt begonnen hun plastic naar het buurtcentrum te brengen. Het was makkelijk en ze sponsorden het buurtcentrum. Ik hoorde van zwerfafvalrapers die vanuit het buurtcentrum actief waren dat er zelfs mensen waren die om die reden hun plastic apart gingen houden.
Het project Schoon Belonen mislukte. De insteek was om het zwerfafval terug te dringen. Maar daar sloeg het project de plank volledig mis. Mensen wilden best een keertje mee gaan rapen, maar de opbrengsten daarvan waren verwaarloosbaar. Het woog niet op tegen de inspanning. Daarnaast kwam de gemeente in een lastige situatie. Er werd twee keer betaald voor hetzelfde afval. Via de gemeentelijke belastingen en via Schoon Belonen. Juridisch scheen het ook niet te kloppen.
Er valt veel te leren hiervan. Er valt grote winst te halen. Laat clubs, buurtcentra, scholen et cetera plastic inzamelen zoals ze vroeger oud papier ophaalden. Voor nieuwe ballen, de jaarlijkse buurtbarbecue, het schoolreisje, noem maar op. Ons plastic krijgt waarde om apart te houden. Als mijn buurkinderen morgen aan de deur staan en vragen om mijn plastic voor de scouting of de hockey-club, dan krijgen ze het zo mee. Als je weet dat je kleinkinderen op school sparen voor een schoolfeest en je kunt bijdragen met je plastic, dan hou je het ook apart. Ook al kan het je geen bal schelen wat er met het plastic gebeurt en weet je niks van plastic soep of ontkent je bubble gewoon glashard dat dit soort dingen door de mens wordt veroorzaakt.
Het is een natuurlijk principe. Geef afval waarde en mensen gaan er anders mee om. Dat filmpje dat van de week viral ging over die vogels die dopjes opraapten en daarvoor een nootje kregen ging ook over dat principe. Maak er gebruik van. Verzin een systeem waarbij we het vanzelf gaan apart houden en inzamelen. Maak gebruik van de bestaande natuurlijke infrastructuur, verzin geen nieuwe of houd het bestaande systeem dat niet werkt niet nodeloos en tegen hoge kosten in stand.
Maak van oud plastic het nieuwe oud papier. OPA 2.0.
En tot slot nog een tip voor alle clubs, scholen, buurtcentra et cetera: bereid je voor op statiegeld op plastic flesjes dat in 2021 komt. Maak een mooie bak waarin mensen hun lege flesjes kunnen doneren als bijdrage aan de kas. Je zult versteld staan hoe goed dat werkt. In andere landen met statiegeld werkt dat ook al prima. Je hoeft zelf alleen maar af en toe met een volle zak naar een statiegeldmachine om te cashen.
En de blikjes waarop snel daarna statiegeld zal komen kunnen gewoon in dezelfde bak.
Allemaal hetzelfde principe. Geef afval echt waarde en mensen gaan er heel anders mee om.