Vanaf 3 juli moeten de plastic doppen vastzitten aan plastic flessen en drankverpakkingen. Dat wil zeggen: aan plastic flessen en drankkartons. De regel geldt niet voor de drinkzakken, zoals de Caprisuns en de Breakers van deze wereld. Het geldt ook niet voor glazen flessen. Dus ook niet voor de veel gevonden kroonkurken waar ook gewoon plastic in zit.
Irritant
Veel mensen vinden die vastzittende doppen onhandig of irritant en dat snapt Zwerfinator wel. Dat vindt hij zelf ook best wel een beetje. Maar hij snapt het doel van deze maatregel. Dat is namelijk om ervoor te zorgen dat de doppen veel minder vaak als zwerfafval eindigen en in de natuur terecht komen, zodat ze niet in vogelmagen en vissenmagen terechtkomen en uiteindelijk ook geen microplastics in ons eten veroorzaken. Het gaat niet zozeer om recyclen, dat is hooguit een beetje bijvangst.
Minder doppen door statiegeld
De vraag die Zwerfinator de laatste tijd vaak wordt gesteld is of deze maatregel al werkt. Want er zijn al veel fabrikanten overgestapt op de nieuwe doppen afgelopen jaar. Liggen er al minder doppen op straat door deze maatregel? Zwerfinator dook daarvoor in zijn database.
Het goede nieuws is dat het aantal plastic doppen in de onderzoeken van Zwerfinator sinds 2020 met 58% afnam. Een vergelijking met 2020 wordt hier gedaan omdat dat het laatste jaar is voor de invoering van statiegeld op plastic flesjes. Het totaal aantal plastic flesjes in het zwerfafval nam sinds 2020 af met 70%.
Er is een duidelijk verband tussen de invoering van de plastic flessen en het aantal doppen dat Zwerfinator vindt in zijn onderzoeken. Deze afname van de doppen was namelijk in 2022 al gerealiseerd, dus voordat de eerste bedrijven met vastzittende doppen kwamen.
Meer doppen van drankkartons en drinkzakken
Hoe kan het nou dat het aantal doppen minder afnam dan de plastic flesjes? Dat komt omdat het aantal drinkpakken en drinkzakken met dop de afgelopen jaren flink toenam. De drinkzakken met 125% en de drinkpakken met 120%. Beiden zijn dus meer dan verdubbeld. Het aantal drinkzakken zonder dop (dus met een rietje) nam daarentegen met 20% af.
De toename van de drinkzakken met dop is enerzijds het gevolg van de toename van de knijpzakken met zuiveldranken en anderzijds een reactie op het verbod op het plastic rietje. De toename van de drankkartons komt met name doordat een aantal bedrijven van plastic flesjes overstapte naar middelgrote drankkartons na de invoering van statiegeld op plastic flesjes.
Er liggen hierdoor ook meer doppen van drinkzakken en drankkartons op straat. Bij de drinkzakken hoeft de dop niet vast te zitten en bij de drankkartons is nog iets anders aan de hand.
De loslatende schenktuit
Zelfs als de dop netjes voldoet aan de wettelijke eis en vast zit aan de verpakking is de kans dat deze zwerfafval worden groter dan bij een plastic fles. Dit komt omdat het deel waar de dop op vastgeschroefd wordt (de schenktuit) erg makkelijk los laat van het drinkpak. Zwerfinator vindt regelmatig pakken zonder schenktuit. Het loslaten van de schenktuit gebeurt bijvoorbeeld als de drankkarton op straat ligt en er rijdt een auto of fietser overheen. Zwerfinator vindt natuurlijk ook pakken met schenktuit, maar zonder dop. Dat laatste zal met de nieuwe wetgeving minder worden, maar het probleem dat de schenktuit loslaat blijft.
De afname van de doppen in het zwerfafval zoals die nu in Nederland te zien is, is het gevolg van de invoering van statiegeld. Of dit aantal verder naar beneden zal gaat, dat houdt Zwerfinator natuurlijk scherp in de gaten. Hij hoopt het, maar heeft er een hard hoofd in. Vooral omdat hij steeds meer doppen vindt waaraan te zien is dat ze ooit vastzaten, maar zijn losgedraaid. Dat is niet zo moeilijk.
Effectievere maatregel
Een effectievere maatregel voor Nederland om het aantal doppen verder af te laten nemen is de invoering van statiegeld op drankkartons en de uitbreiding van statiegeld naar alle plastic flesjes. Dat heeft nog wat andere positieve effecten ook. En dan ook meteen maar statiegeld op de drinkzakken. Of liever nog een verbod op die laatste categorie, want de zuigzak is in alle opzichten een waardeloze verpakking.
Klein stapje
Nog even dit om alles in perspectief te zetten. De doppen vertegenwoordigen 1,5% van de totale hoeveelheid plastic zwerfafval die Zwerfinator momenteel vindt. Het is maar een kleine slag in de totale strijd tegen plastic vervuiling. Maar we moeten dit soort stapjes ook gewoon zetten. Anders komen we nooit ergens.